ایران و عراق به‌عنوان دو کشور همسایه که اشتراکات مذهبی زیادی هم با یکدیگر دارند؛ در آستانه یکی از بزرگ‌ترین برنامه‌های «آئین مذهبی» قرار دارند. کم‌تر از یک هفته دیگر، برنامه بزرگ «پیاده‌روی اربعین» آغاز می‌شود و زائران زیادی که تخمین زده می‌شود تعداد آنها به ۳ تا ۵ میلیون نفر برسد، از مرزهای کشور عبور کرده و برای زیارت به سمت نجف و کربلا حرکت کنند سنت پیاده‌روی اربعین از عراقی‌ها به ایرانی‌ها رسیده است.
مردم عراق دو هفته پیش از آنکه تاریخ چهلمین روز شهادت امام حسین (ع) فرا برسد، پیاده از شهرهای مختلف این کشور راهی کربلا می‌شوند. آنها در موکب یا چادرهایی که اقوام و قبایل عشایر و روستایی در مسیرهای منتهی به شهر کربلا، برگزار کرده‌اند استراحت می‌کنند و پذیرایی می‌شوند. بیشتر عراقی‌ها بدون هزینه و بار اضافه معمولا در این مراسم مذهبی شرکت می‌کنند.
در سال‌های نخست حضور زائران ایرانی در مراسم پیاده‌روی اربعین، کرایه راه و دیگر امکانات رفاهی در پایین‌ترین حد تعیین می‌شد اما با افزایش جمعیت زائران، این هزینه‌ها در زمان اربعین با دیگر روزها تفاوت و حتی حالتی کاذب پیدا کرد. در این گزارش هزینه‌های پیاده‌روی امسال برای زائران اربعین و گزینه‌هایی برای قابل‌دسترسی به این سفر بررسی شده است.
هزینه دریافت گذرنامه و هزینه ویزا
بخش اول و پایه‌ای سفر به عراق برای حضور در مراسم اربعین، دریافت ویزای کشور عراق است. برخلاف سال گذشته که زائران باید مبلغی را بابت دریافت ویزا پرداخت می‌کردند امسال به علت لغو روادید میان ایران و عراق در بازه زمانی ۱۰ محرم‌الحرام ۱۴۴۱ تا ۳۰ صفر ۱۴۴۱ می‌توانند بدون ویزا به عراق سفر کنند. اما افرادی که تاکنون گذرنامه نداشته‌اند یا اعتبار گذرنامه‌شان تمام شده است هزینه‌ای برای دریافت گذرنامه پرداخت کنند. لازم به ذکر است برای سفر به عتبات عالیات گذرنامه شما باید حداقل سه ماه اعتبار داشته باشد.
سامانه سماح که مخفف عبارت «ساماندهی مشتاقان ایام حضور در اعتاب مقدسه» است توسط سازمان حج و زیارت با هدف دریافت روادید عراق جهت زائران مراسم اربعین شیعیان در شهر کربلا راه‌اندازی شده است. زائران باید در زمان ثبت‌نام، هزینه‌های بیمه و خدمات درمانی (هلال‌احمر) را پرداخت کنند که این هزینه‌ها به همراه حق‌الزحمه دفتر خدمات زیارتی حدود ۲۵ هزار تومان خواهد بود که البته در صورت مراجعهنکردن به دفاتر خدمات زیارتی و اقدام شخصی برای ثبت‌نام، سه هزار تومان از این مبلغ کم می‌شود و متقاضیان باید ۲۲ هزار تومان پرداخت کنند. این درحالی است که هزینه بیمه و خدمات درمانی سال گذشته مبلغ ۳۳ هزار تومان برای هر فرد بود.
هزینه سفر زمینی، مشابه سال گذشته
برای اربعین ۹۸، ۴ مرز زمینی برای مسافران کربلا در نظر گرفته شده است. مرز مهران در استان ایلام، مرز خسروی در استان کرمانشاه و مرز شلمچه در استان خوزستان. ضمن اینکه به‌تازگی مرز چذابه نیز در استان خوزستان به‌عنوان یکی از آلترناتیوهای پرقدرت عبور مسافران تجهیز و راه‌اندازی شده است.
اما غالب زائران از مرزهای زمینی مهران، شلمچه و چذابه و جدیدا و از امسال از مرز خسروی عازم عراق می‌شوند. مسافران برای رسیدن به این مرزها، از دو گزینه خودروی شخصی و اتوبوس استفاده می‌کنند. هرچند که ظرفیت پارکینگ‌های مرزی محدود است و عده بسیاری ترجیح می‌دهند برای رسیدن به مرز زمینی از اتوبوس استفاده کنند.
اما نرخ بلیت اتوبوس از شهرهای مختلف ایران تا شهر مرزی مهران حدودا از ۶۰ تا ۲۰۰ هزار تومان برای هر نفر است. قیمت بلیت اتوبوس از شهرهای مختلف کشور تا کرمانشاه، نزدیک به مرز خسروی نیز از ۴۵ تا ۱۴۰ هزار تومان است. برای رسیدن به اهواز به‌منظور دسترسی به مرزهای جنوبی (شلمچه و چذابه)، از نزدیک‌ترین شهر تا دورترین آن به اهواز و آبادان، کرایه هر نفر با اتوبوس از ۲۲ تا ۱۲۵ هزار تومان است.
همچنین پارک خودرو در ایام اربعین در تمام پارکینگ‌ها ۵۰ هزار تومان پیش‌بینی شده است. سفرهای اربعین، فقط برای اقتصاد گردشگری داخل ایران مفید نیست. در خاک عراق نیز چرخه‌ای اقتصادی متأثر از حمل‌ونقل مسافران شکل‌گرفته که هزینه‌های خاص خودش را دارد. گزینه موجود برای آنهایی که از راه زمینی به عراق وارد شده‌اند رسیدن به نجف است که ۳۰۳ کیلومتر تا مهران فاصله دارد که این کار هم عمدتا با «ون» های عراقی انجام می‌شود. یک راه ۵-۶ ساعته که بسته به‌سرعت حمل‌ونقل این «ون» ها متغیر است.
به همین منظور امسال از تردد و استقرار اتوبوس‌های ایرانی در خاک عراق جلوگیری شده است. در نقاط صفر مرزی عراق معمولا وسایل نقلیه شخصی مستقر هستند که بسته به تقاضا، قیمت تعیین می‌کنند. نرخ اتوبوس‌ها درحال‌حاضر تقریبا ۱۰ هزار دینار عراق است، مبلغی در حدود ۱۰۰ هزار تومان برای یک نفر. عتبه حسینی نیز برای اربعین ایستگاه‌هایی را تعیین کرده و ون‌هایی را با قیمت مصوب برای جابه‌جایی و گشت زائران در بین زیارتگاه‌های نجف و کربلا اختصاص داده است.
نرخی که عتبه حسینی برای جابه‌جایی زائران از مهران تا این شهر اعلام کرده ۸۰۰۰ دینار است که حدودا ۸۰ هزار تومان می‌شود.
کرایه تعیین‌شده در جدولی که عتبه حسینی منتشر کرده برای ون‌هایی که حدفاصل کربلا و نجف را طی می‌کنند نیز ۴۰۰۰ هزار دینار ـ حدودا ۴۰ هزار تومان ـ تعیین شده است.
همین مسیر با تاکسی‌های شخصی و دربستی هم‌اکنون ۲۵ هزار دینار ـ حدود ۲۵۰ هزار تومان ـ برای یک نفر قیمت دارد. فاصله این دو شهر که بیشتر زائران آن را پیاده طی می‌کنند حدود ۷۶ کیلومتر است که پیاده آن حدود یک روز زمان می‌برد. همچنین با توجه به وجود موکب‌های غذا و اسکان در نجف و کربلا و در طول طریق اسکان و خوراک هزینه‌ای در بر نخواهد داشت.
هزینه برگشت از کربلا به نجف یا پایانه‌های مرزی
پس از پایان ایام اربعین به علت موج برگشت زائران قیمت‌ها مقادیری افزایش می‌یابد. از کربلا تا مرز مهران با تاکسی حدودا نفری ۱۵ هزار دینار معادل ۱۵۰ هزار تومان و با ون حدود ۱۰ هزار دینار معادل ۱۰۰ هزار تومان است. کرایه از کربلا تا نجف نیز حدود ۷ تا ۱۰ دینار هست.
اما اگر سفر زائران با هواپیما صورت گیرد، از اطراف حرم امیرالمؤمنین علیه‌السلام تا فرودگاه ۱۵ هزار دینار معادل ۱۵۰ هزار تومان هزینه تاکسی می‌شود، زیرا ۵ دینار عوارض ورود ماشین‌ها به فرودگاه است.
هواپیما؛ هزینه‌هایی که روزانه بالا می‌رود
مسیر هوایی سفرهای اربعین، عمدتا از تهران به نجف انجام می‌گیرد. از این شهر، مسافران قادرند روند پیاده‌روی خود را آغاز کنند. ازاین‌رو، آن دسته از بخش تقاضا که مایل به سفر زمینی به عراق نیستند، از گزینه پرواز به نجف استفاده می‌کنند که در جای خود پر تقاضاست. بلیت پروازهای اربعین، در بازه زمانی ۲۰ تا ۳۰ مهرماه در مسیرهای تهران-نجف-تهران و تهران-بغداد-تهران با قیمت ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان و در مسیرهای مشهد-نجف-مشهد و مشهد-بغداد-مشهد با قیمت ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان به فروش خواهد رفت.
همچنین قیمت پرواز یک‌طرفه میان تهران و نجف یا بغداد یک‌میلیون و ۱۰۰ هزار تومان و میان مشهد و نجف یا بغداد یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار تومان تعیین شده است. البته بازار تورهای عراق در این روزها بسیار گرم است و پکیج‌های مسافرتی به سه شهر زیارتی کربلا، نجف و کاظمین با قیمت پایه ۳ میلیون و ۹۶۵ هزار تومان برای هر نفر ارائه می‌شود. تورهای هوایی شامل اخذ ویزا، ترانسفر فرودگاهی، بیمه مسافرتی، مدیر کاروان، اقامت در هتل همراه با صبحانه – ناهار – شام، پرواز تورهای حج و زیارت ماهان است.