فاطمه ستوده|
کاهش قیمت جهانی نفت خام در هفته‌های گذشته، بر اقتصاد کشورهایی همچون کشور ما که وابستگی زیادی به این ماده دارند، تأثیر منفی گذاشته است. همه‌گیری ویروس کووید-۱۹ و آغاز رقابت نفتی میان روسیه و عربستان سعودی از اصلی‌ترین عوامل سقوط قیمت نفت خام بوده‌اند، اما این موارد بر اقتصاد کشور ما که پیش‌ازاین نیز درگیر تحریم‌های ظالمانه بود و سپس با شیوع کووید-۱۹ هم مواجه شد، تأثیرات گذاشته است. اما از مسئله تحریم‌ها که بگذریم، کشور برای توسعه زیرساخت‌های حمل کالا از طریق دریاها که ۹۰ درصد جریان حمل کالا را بر عهده دارند به رفع چالش‌های درونی و داخلی خود نیز احتیاج دارد.
در همین ارتباط مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در آستانه روز جهانی دریانورد و در جلسه‌ای اختصاصی که به‌صورت ویدئو کنفرانس با دبیرکل سازمان بین‌المللی دریانوردی و تیم مدیریتی ایشان انجام شد، صراحتا، از تهدیدات و تحریم‌های غیرقانونی کشور آمریکا انتقاد و آن را مغایر با کنوانسیون‌های بین‌المللی و حفاظت از محیط‌زیست دریایی اعلام کرد. محمد راستاد در اولین نشست شورای مدیران ارشد ارگان‌های دریایی کشور، تأکید کرد: «در گفتگو با دبیرکل آیمو، بر این نکته تأکید کردیم که دریانوردان ایرانی درحالی‌که به‌صورت قانونی و در چارچوب کنوانسیون‌ها و مقررات بین‌المللی دریانوردی، وظایف قانونی خود را پیگیری می‌کند، مورد تهدید قرار می‌گیرد.» معاون وزیر راه‌وشهرسازی تصریح کرد: «بروز چنین رفتار خارج از عرفی از سوی آمریکا تهدید مستقیمی بر ایمنی دریانوردی محسوب می‌شود که لازم است توسط آیمو و سایر سازمان‌های نظارتی بین‌المللی اصلاح و پیشگیری شود.» راستاد افزود: «با وجود اعتقاد دبیرکل آیمو به جایگاه غیرسیاسی این سازمان، ضرورت رعایت همه‌جانبه ایمنی دریانوردی و حفاظت از محیط‌زیست را جزء وظایف ذاتی سازمان بین‌المللی دریانوردی برشمردیم و درنهایت برای اولین بار توانسته‌ایم این سازمان را متقاعد کنیم تا موضوع تهدیدات غیرقانونی فعالیت‌های کشتیرانی ایران را ازنظر حقوقی بررسی کنند.»
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به تأثیرات فراگیر شیوع بیماری کرونا بر اقتصاد حمل‌ونقل دریایی جهان، افزود: «داریم شرایط پر چالشی را طی می‌کنیم. بازار حمل‌ونقل دریایی متأثر از شرایط تجارت بین‌المللی و اقتصاد جهانی است. کرونا بر اقتصاد جهان سایه سنگینی انداخته است و به‌تبع آن، مبادلات تجاری بین کشورها کاهش پیدا کرده و در نتیجه شاهد کاهش تقاضا برای حمل‌ونقل دریایی هستیم.» راستاد با اعلام اینکه «در همه زنجیره فعالیت‌های حمل‌ونقل دریایی شاهد رکود هستیم» توضیح داد: «در همان سه چهار ماه اول سال ۲۰۲۰ میلادی، در مقایسه با سال قبل، سفارش ساخت کشتی حداقل تا ۶۰ درصد کاهش مواجه شد.
درزمینه اجاره روزانه کشتی‌های کیپ سایز (بزرگ‌ترین کشتی‌های باری) از ۳۵ هزار دلار در اواخر سال ۲۰۱۹ به کمتر از ۵ هزار دلار در آوریل ۲۰۲۰ رسید که نشان می‌دهد صنعت کشتیرانی و حمل‌ونقل دریایی به‌شدت دچار بحران ناشی از اپیدمی کووید-۱۹ شده است.» مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی، با اشاره به تحریم‌های جدید اعمال‌شده به صنعت کشتیرانی کشور، تأکید کرد: «در این خصوص به تعامل جدی‌تر و تنگاتنگ ارگان‌ها و شرکت‌های دریایی نیاز داریم و لازم است از تمام امکانات و توان داخلی برای بهبود روند فعالیت‌ها در این حوزه و به حداقل رساندن آثار ناشی از تحریم‌ها بهره ببریم.»
راستاد با تأکید بر اینکه ظرفیت بزرگ دریایی کشور قابل تحریم نیست، افزود: «برای مقابله با تحریم‌ها هرگز کوتاه نمی‌آییم و با پیگیری‌های حقوقی گسترده در مجامع بین‌المللی، تلاش می‌کنیم صدمات ناشی از تحریم‌ها و تهدیدات یک‌جانبه و غیرقانونی را کاهش دهیم.» گفتنی است که کرونا بر گردشگری و مسافرت‌های دریایی در ایران و جهان نیز تأثیر منفی گذشته است. به‌طوری‌که نوروز امسال در مقایسه با سال قبل، شاهد کاهش ۹۸ درصدی فعالیت‌ها در این زمینه بودیم. این در حالی است که ناوگان موجود در این زمینه قدیمی هستند و صنایع دریایی کشور نیز برای ساخت انواع شناور در دوران کرونا به حمایت جدی نیاز دارد. راستاد در همین زمینه با بیان اینکه ناوگان سنتی کشور به‌شدت آسیب‌پذیر شده‌اند، از اقدام سازمان برای بهبود کیفیت و ارتقای ناوگان ایرانی در منطقه خبر داد و گفت: «در خصوص کیفیت و ایمنی شناورها نباید دچار اغماض شویم. در این راستا و درزمینه ایمنی ناوگان سنتی و صیادی؛ به یک تحول جدی نیاز داریم و باید به سمت به‌روزرسانی این شناورها، متناسب با شرایط حمل‌ونقل و تجارت دریایی، حرکت کنیم.»
سند جامع عملیاتی سازمان بنادر برای اشاعه فرهنگ دریایی
راستاد همچنین با تأکید بر ضرورت اشاعه فرهنگ دریایی در میان افراد جامعه، اظهار داشت: «یک بسته از اقداماتی که می‌تواند به اشاعه فرهنگ دریایی منجر شود، توسط مدیریت ارتباطات سازمان بنادر و دریانوردی تهیه شده و در نظر است با اجرای این پروژه‌ها در سطح کشور، مردم را با دریا، تجارت دریایی، دریانوردی و هر آنچه متعلق به دریا است، آشنا کنیم.» او همچنین در خصوص پیشنهاد یکی از نمایندگان ارگان‌های دریایی مبنی بر تجلیل از مفاخر علوم دریایی کشور، گفت: «سازمان بنادر و دریانوردی همواره از چنین ایده‌هایی حمایت می‌کند و پیشنهاد می‌کنیم که هرساله در کنار مراسم‌های مختلف ارگان‌های دریایی، از یکی از مفاخر علوم دریایی تقدیر به عمل آید.» مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با اشاره به سوانح ناوگان تحت پرچم و تحت مالکیت، خاطرنشان کرد: «باید به درس‌های آموختنی به‌دست‌آمده از بررسی و ارزیابی این سوانح، توجه ویژه‌ای داشته باشیم؛ چراکه برخی از این سوانح به قوانین و مقررات در سطح بین‌المللی و برخی توسط سازمان بنادر به قوانین داخلی تبدیل می‌شود. مواردی نیز باید توسط شرکت‌های کشتیرانی در اصلاح رویه‌ها مدنظر قرار گیرد.»
راستاد با اشاره به حمایت سازمان بنادر و دریانوردی از تولید و ساخت داخل، اظهار داشت: «این سازمان کماکان از ساخت کانتینر در داخل کشور حمایت می‌کند و همچنین در سال جهش تولید، ضمن تأکید بر این روند، در قالب طرح تحول صنایع دریایی، با سفارش ساخت ۹۰ فروند انواع شناورها و تجهیزات دریایی و بندری در داخل کشور، به دنبال مساعدت در تجهیز کارگاه و زیرساخت‌های تولیدی در کشور است.» در همین زمینه یکی از اعضای مرکز تحقیقات و بررسی‌های اقتصادی اتاق ایران با بیان اینکه رشد و توسعه صنعت دریایی در این اوضاع اقتصادیِ متأثر از تحریم‌ها و کرونا و همچنین ساخت کشتی و تعمیر و نگهداری آن هزینه‌بر و نیازمند حمایت مالی است، توضیح داد: «کسانی که خریدار یا فروشنده کشتی هستند، امکان هزینه و تأمین منابع مالی خود را ندارند؛ این در حالی است که در اکثر نقاط دنیا کشتیرانی به‌عنوان یک صنعت مهم و درآمدزا موردحمایت بانک‌ها و دولت قرار گرفته و این عمده‌ترین علت رونق این صنعت در کشورهاست.»
احمد موسوی با بیان اینکه درحال‌حاضر فرآیند سرمایه‌گذاری برای تأمین نیازهای کشور در بخش‌هایی مانند حمل LPG و فرآورده‌های گازی و نفتی با مشکل روبه‌روست، تصریح کرد: «یکی از عمده‌ترین این چالش‌ها بهره بالا برای ارائه خدمات و تسهیلات بانک‌های داخلی است که در این زمینه نیز لازم است همکاری‌های لازم صورت بگیرد تا این صنعت جان تازه‌ای بگیرد.» گفتنی است که درحال‌حاضر عملیات کارآمد دریانوردی در سراسر دنیا به‌ویژه در شرایط کنونی شیوع بیماری کرونا بسیار حائز اهمیت است و شیوع آن روی همه‌چیز تأثیر گذاشته و کشتیرانی نیز از این قاعده مستثنی نیست و دریانوردان به همین ترتیب تحت‌تأثیر قرارگرفته‌اند. بنابراین می‌توان گفت توسعه حمل‌ونقل دریایی از مهم‌ترین شاخص‌های رشد اقتصادی برای همه کشورها محسوب می‌شود و با توجه به نیاز سایر کشورها و ما به حمل کالا از مبادی آبی، کشور ما در این امر تنها یا نمی‌تواند مستثنی باشد.