فاطمه ستوده|
پیش‌فروش بلیت قطارهای مسافری از یکم تا سی‌و‌یکم تیرماه سال جاری، به‌صورت اینترنتی و حضوری، از صبح شنبه (۲۴ خردادماه سال جاری) در سراسر کشور آغاز شده است. بر اساس خبری که بر دیوار سایت شرکت راه‌آهن موجود است، به‌منظور حفظ سلامت مسافران و جلوگیری از گسترش ویروس کرونا، طرح فاصله‌گذاری اجتماعی در قطارهای مسافری اجرا شده و هم‌وطنان برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به‌صورت شبانه‌روزی با سامانه صدای مسافر راه‌آهن با شماره تلفن ۵۱۴۹ تماس بگیرند یا به پایگاه اینترنتی http://www.rai.ir مراجعه کنند.
این در حالی است که شیوع کرونا در کشور ما همچون سایر نقاط جهان، تأثیر بسیاری روی صنایع مختلف به‌ویژه حمل‌ونقل و صنعت گردشگری و کسب‌وکارهای خرد گذاشته است. در ایران به دلیل شیوع زودتر کرونا و همچنین هم‌زمانی این شیوع با ایام سفرهای نوروزی منجر شد تا بسیاری از مردم سفرهای خود را برای نوروز امسال کنسل کنند. این اتفاق، برای صنعت نوپا و نیمه‌جان ریلی در کشور ما که فشار تحریم‌ها را نیز تجربه می‌کند و دستکم در بخش تأمین قطعات موتور قطار دچار مشکل است، اتفاق خوشایندی نبود. درواقع بخش ریلی به دلیل کنسل شدن ۹۰ درصد بلیت قطارهای شرکت‌های مختلف دچار زیان بالایی شد. استرداد بلیت مردم با دستور مستقیم وزیر راه‌وشهرسازی از همان روزهای نخست شیوع این ویروس اجرا شد اما وقتی قطاری از حرکت می‌ایستد، هزینه‌های مضاعفی بر شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی وارد می‌شود چراکه این شرکت‌ها خود پرسنل بسیاری دارند و حالا هزینه‌های ضدعفونی قطارها، ایستگاه‌ها و اماکنی که مردم با آنها سروکار دارند را نیز باید بر این هزینه‌ها افزود.
این در حالی است که طبق سخنان مدیرعامل شرکت راه‌آهن، زیان ناشی از سکون قطارها برای شرکت‌های ریلی به هزار میلیارد تومان رسیده است. سعید رسولی دراین‌باره می‌گوید که هیچ نیرویی از شرکت‌های ریلی به دلیل کاهش فعالیت‌ها ناشی از شیوع کرونا، تعدیل نشده است. رسولی همچنین درباره میزان خسارات وارده به شرکت‌های ریلی براثر کرونا اظهار داشت: «خسارات متعددی به شرکت‌های ریلی وارد شده که بر اقتصاد شرکت‌های ریلی اثر معکوس گذاشته است. نه‌تنها شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی مسافری، بلکه شرکت‌های ریلی باری و خدماتی نیز از این موضوع خسارت‌دیده‌اند.»
در این شرایط وزیر راه‌وشهرسازی قول ارائه بسته‌های حمایتی برای شرکت‌های حمل‌ونقلی را داد. درواقع بسته‌ای برای حمایت از شرکت‌های ریلی دیده شده است ازجمله تسهیلات کم‌بهره به بنگاه‌ها که البته کمک‌های دیگری نیز برای کمک به آنها در نظر و مورد پیگیری است؛ ضمن اینکه ماهیت رفتاری کرونا ازآنجایی‌که غیرقابل‌پیش‌بینی است، آثار اقتصادی آن‌هم به‌صورت خطی قابل پیش‌بینی نیست که بتوان بر اساس خساراتی که در چند ماه اخیر به شرکت‌های ریلی وارد شده، میزان خسارات احتمالی در ماه‌های آتی را هم پیش‌بینی کرد.
پیش‌بینی تسریِ این خسارات به افزایش نرخ بلیت قطارهای مسافری و حومه‌ای دور از انتظار نبود و شورای عالی ترابری در جلسه ۶ خرداد امسال با افزایش ۲۰ درصدی قیمت بلیت قطارهای مسافری و ۵۰ درصدی قیمت بلیت قطارهای حومه‌ای موافقت کرد.
این در حالی است که در ماده ۹ قانون دسترسی آزاد به شبکه‌های ریلی آمده است: «بهای بلیت مسافران توسط شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی در هر مسیر و برحسب نوع و درجه واگن، قطار و خدماتی که ارائه می‌شود تعیین و پس از تأیید هیئت‌مدیره راه‌آهن به مرحله اجرا درمی‌آید.»
گفتنی است که بلیت قطار در ایران همگام با سایر شقوق حمل‌ونقل گران نشده است و تنها در تیرماه سال گذشته نیز بلیت قطارهای مسافری ۲۲ درصد افزایش یافته بود؛ پیش از آن نیز در تابستان سال ۹۷، شرکت راه‌آهن با افزایش ۱۰ درصدی قیمت بلیت قطار موافقت کرده بود. حالا اما بار دیگر در جلسه ۶ خردادماه امسال شورای عالی ترابری، با پیشنهاد شرکت راه‌آهن مبنی بر افزایش ۲۰ درصدی قیمت بلیت قطارهای مسافری و ۵۰ درصدی قیمت بلیت قطارهای حومه‌ای موافقت شده است. یک کارشناس حمل‌ونقل ریلی دراین‌باره و در گفتگو با خبرنگار ما معتقد است که می‌توان با توجه به این افزایش نرخ، حتی در این شرایط تحریم و شیوع کرونا در کشور تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد و در جهت بومی‌تر کردن درصد بالایی از قطعات و تولیدات زیرساخت‌های ریلی تلاش کرد.
این در حالی است که درحال‌حاضر حدود ۶۵ درصد قطعات موردنیاز صنعت ریلی تولید داخل هستند و در همین حالا هم متخصصان داخلی مشغول کارند تا بتوانند امسال به کاهش ۱۰۰ درصدی وابستگی‌ها برسیم. اصغر ضیایی در ادامه دراین‌باره می‌گوید: «اگر بر اساس هزینه‌هایی که به بخش حمل‌ونقل ریلی تحمیل شده، نرخ جدید بلیت‌ها تعیین می‌شد، باید قیمت بلیت قطارهای مسافری دو برابر شود؛ اما شرکت‌ها تقاضای خود را تقلیل دادند و گویا از روز اول تیرماه این افزایش قیمت اعمال شده است. این رقم ۱۳ خرداد به تصویب شورای عالی ترابری رسید.»
گفتنی است که در زمان اوج‌گیری ویروس کرونا، بیش از ۲۵ هزار بلیت کنسل شد و روزانه ۷ تا ۸ هزار بلیت قطار کنسل و استرداد می‌شد. پس از شیوع کرونا و حذف سفرهای نوروزی نیز شرکت‌های ریلی بیش از ۹۵ درصد مسافران خود را از دست دادند و به همین ترتیب حدود ۹۵ درصد درآمد خود را از دست دادند که راه‌آهن برای جبران آن، در حال پیگیری وصول تسهیلات مرتبط با کرونا است.